تاریخچه تولید فرش ماشینی در کاشان 📚

تاریخچه تولید فرش ماشینی در کاشان چگونه است؟  با پیشرفت صنعت وتکنولوژی ، فرش های ماشینی نیز با فناوری های مختلف به بازار ارائه می شوند. حال با توجه به تنوع زیاد و طرح ها و سبک های متفاوت به وجود امده در این زمینه ممکن است سوالاتی همچون سابقه تولید فرش ماشینی در کاشان ، طرح های استفاده شده در ان، نوع الیاف به کار رفته  ، ساختار، ویژگی ها و نقشه های معروف فرش ماشینی در ذهن شما به وجود امده باشد. برای پاسخ این سوالات با ما در ادامه این مقاله همراه باشید.

همان طور که می دانید تاریخچه تولید فرش در ایران قدمت بسیار زیادی دارد. هر چند که تاریخچه فرش ماشینی قدمتی طولانی در ایران نداشته است اما با ارائه فرش هایی با کیفیت بالا توانسته جایگاه خود  را در دنیا به دست بیاورد. فرش نمادی ازهنرو فرهنگ و تمدن ایرانیان است.

خوشبختانه شهر کاشان نیز از این هنر ماندگار و بی نظیر نه تنها  بی نصیب نمانده بلکه مهد هنر تولید فرش ماشینی است و در این زمینه سابقه و تاریخچه ای را برای خود کسب کرده  است.

سابقه تولید فرش ماشینی در کاشان:

تاریخچه تولید  فرش ماشینی در کاشان مربوط به  زمانی است که اولین فرش ماشینی  در ایران دردهه 50  به هم گره خورد. موقعی که در کاشان دستگاه های بسیار پیشرفته ای وجود نداشت اما با تولید فرش های ماشینی بسیار زیبا وسبک توانست جایگاهی را به دست بیاورد وتوجه مردم را به خود جلب کند.

در واقع اولین فرش ماشینی در تنها کارخانه ابریشم  ومخملی که در کاشان بود تولید شده و عرضه می شد.با وجود محدودیت هایی که وجود داشت بافت سریع فرش ماشینی نسبت به فرش دستباف تقاضا را برای این مدل فرش زیاد کرده و سبب سود دهی فراوانی در کسب وکار شده بود.

همین سرعت تولید فرش باعث پیشرفت چشمگیری شد به طوری که سبب شد کارخانه های بسیار بزگی در زمینه تولید فرش در کاشان راه اندازی شود.

درواقع می توان گفت که تولید کنندگان این شرکت ها در آن زمان باعث شدند تا تاریخچه فرش ماشینی در ایران و همچنین کاشان در صدر نام ها قرار بگیرد و توسعه یاید. به دلیل استقبال مردم از فرش ماشینی اولین کارخانه ای که فرش ماشینی را تولید کرد کارخانه فرش راوند در همان دهه 50 بود .

در سال های بعد همچنان کارخانه های دیگری تاسیس شده و با یکدیگر به رقابت پرداختند به طوری که تعداد این واحد های تولیدی در مدت زمان کوتاهی به 600 واحد رسید. هم اکنون نیز واحد های زیادی تولید شده اند که در این زمینه  فعالیت  کرده ،  با یکدیگر رقابت می کنند و هر کدام تلاش می کنند که بهترین فرش ماشینی را تولید کنند.

حال دستگاه های بافت شرکت ها در این شهرستان دارای  انواع بافت 1200 شانه ، 700 شانه ، 1000 شانه و 1500 شانه هستند.

در سال های بعد در شهر های دیگر نیز بسیاری از علاقه مندان به این صنعت اقدام به تولید فرش ماشینی کردندو صنعت فرش در ایران رونق زیادی پیدا کرد .اما همانطور که می دانید مهم ترین شهر هایی که در تولید و توسعه فرش ماشینی نقش مهمی داشتند شهرکاشان بود . شهر کاشان در حال حاضر 40 سال در زمینه تولید فرش ، تجربه و تخصص دارد وسابقه درخشانی را کسب کرده است  و با ارائه فرش های ماشینی با کیفیت توانسته با استقبال مردم روبه رو شود.

دستگاه های بافت در ان زمان  دستگاه ژاکارد فرانسوی بود که بعدها با گذشت زمان پیشرفت کرده و دستگاه های بهتر و پیشرفته تری پا به عرصه تولید فرش گذاشتند.

65 درصد تولید فرش ماشینی ایران در کاشان و ۷۰ درصد صادرات فرش ماشینی ایران از کاشان صورت می‌گیرد.

پیشنهاد مطالعه : فرش خوب چه فرشی است ؟

طرح های به کار رفته در فرش ماشینی کاشان:

در تاریخچه تولید فرش ماشینی در کاشان این گونه مشاهده می شود که اولین طرح از فرش های ماشینی بافته شده و وارد بازار شده با فرش دستباف که مردم قبلا استفاده میکردند بسیار متفاوت بوده است . یعنی طرح هایی که روی آن ها پیاده شده بود بسیار ساده و ابتدایی بود.

اما امروزه با پیشرفت انواع دستگاه های بافت مدرن و خارجی که در شرکت ها موجود می باشد توانسته اند فرش هایی با طرح های زیبا و با تراکم های متفاوتی را تولید کنند. در واقع هر چه فرش دارای تراکم  وتعداد شانه  بیشتر باشد، بافت آن نیز ریزتر خواهد بود.

اولین فرش ماشینی در کاشان با تراکم پایین و تعداد شانه کم بافته شد.در ابتدا فرش ماشینی در میان مردم جایگاهی نداشت زیرا پیشتر مردم همیشه از انواع فرش های زیبای دستباف استفاده میکردند . تا اینکه با تولید فرش های ماشینی بسیار زیبا با طرح های متنوع و سبک های متفاوت و همچنین قیمت بسیار ارزانتر ان نسبت به فرش ماشینی سبب شد تا در بین مردم جایگاه ویژه خود را به دست آورد.

تاریخچه تولید فرش ماشینی در کاشان ممکن است دارای الگوها و نقشه هایی برای بافت باشد. یکی از الگوها به نام طرح لچک وترنج نام  دارد . در این الگو یک طرح  بزرگ در وسط فرش قرار گرفته و در خارج از حاشیه فرش طرح هایی در چهار گوشه فرش قرار می گیرد.

الگوی دیگر که معروف می باشد الگوی خشتی می باشد .  این نوع طرح دارای بخش های متفاوتی است که هر بخش خود دارای نقش وطرحی متفاوت می باشد.

الگوی دیگر نیز به نام طرح افشان می باشد که فقط دارای حاشیه است و بدون طرح ترنج می باشد.

در واقع فرش های قدیمی و سنتی در ایران عموما در وسط آن ها گلی وجود دارد به نام ترنج که یادآور

حوض‌های خانه‌های قدیمی می‌باشند. در چهار گوشهٔ فرش  هم چهار مثلث وجود دارد که  لچک‌ها را تشکیل می‌دهند. قابی هم که به دور  فرش  می باشد حاشیه نام دارد. ترنج نیز  به شکل دایره یا بیضی و برخی اوقات به شکل دوک می‌باشد. طرح لچک‌ها معمولاً برگرفته از ترنج با طرح هایی اضافه تر همراه است.

 نوع الیاف به کاررفته در فرش ماشینی:

نخ هایی که برای بافت در فرش ماشینی از ان ها استفاده می شود در کل به دو دسته تقسیم می شوند: الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی.

الیاف طبیعی:

بهترین نوع نخ از این دسته هستند که در بافت های فرش ماشینی استفاده می شود. این نوع الیاف شامل دو دسته می باشد: الیاف گیاهی مانند پنبه و الیاف حیوانی مانند پشم و ابریشم.

الیاف مصنوعی:

این نوع الیاف توسط مواد نفتی ساخته می شوند . از انواع الیاف مصنوعی می توان به این موارد اشاره کرد: نخ پلی استر، نخ اکریلیک و نخ نایلون.

ساختار فرش کاشان:

به تعداد گره های بافته شده در فرش به صورت طولی تراکم فرش می گویند.به نوعی همین تراکم فرش، ساختار فرش را تشکیل می دهد. ساختار کلی فرش ماشینی شامل نخ های به کار رفته در آن مانند نخ خاب، نخ تار ونخ پود می باشد.

در واقع می توان گفت جنسی که برای نخ تار و پود به کار می رود بدین شرح می باشد: پلی استر، پنبه، پلی استر هیت ست و تر کیب هایی از این الیاف می باشد.

بهترین نوع نخ خاب نیز اکریلیک می باشد وبر حسب نوع نقشه فرش در آن به کار برده می شود.

علاوه بر اینها در ساختار فرش های ماشینی کاشان برای بافت فرش ظریف خود از نخ ابریشم نیز استفاده می کنند. همچنین  پود زیر فرش ها ضخیم تر از پود روی آن ها می باشد و دو نوع نخ کاشانی با نامهای شهری و اصفهانی برای این منظور به کار برده میشوند. تفاوت اصلی بین این دو نوع نخ در ضخامت آنهاست بطوریکه پود ۱۰ لای اصفهانی معادل پود ۱۲ لای شهری می باشد.

از  دیگر مشخصه های اصلی فرش کاشان بافت بسیار ظریف  در آنها می باشد . به  طوری که جزئیات در تمام نقش های آن به راحتی قابل تشخیص می باشد . همچنین سطح مخمل مانند آنها که به علت به کار گیری از پشم بسیار عالی مرینوس میباشد. بعد از وارد شدن پشم استرالیایی توسط یکی از شهروندان کاشانی اساس تولید فرش نوین کاشان نیز بنا نهاده شد که منجر به تولید فرشهایی متفاوت نیز شده است.

از نقشه های معروف فرش ماشینی

طرح لچک ترنج یا ترنج و محراب

این نقش از کاشی کاری های مدارس و مساجد الهام گرفته شده است و قدمت آن حداقل به دوره های صفویه باز می گردد و باعث شده به یکی از عمومی ترین سبک های نقشه فرش ماشینی شناخته شده باشد .

طرح محرابی

طرح محرابی یادآور محراب مسجد می باشد و کاربرد آن در مساجد و حسینیه ها می باشد . در متن و حاشیه این طرح ها نیز از تصویرهای پرندگان ، جانوران و انسان ها به هیچ وجه استفاده نمی شود تا برای نماز ، در نمازگزاران مشکلی ایجاد نشود .

طرح گلدانی و درختی

طرح گلدانی یکی از اصیل ترین نقشه های فرش ماشینی کاشان است که سابقه ای طولانی و بلند مدت دارد اما در حال حاضر این طرح و نقشه برای قالیچه ها به کار می رود . ویژگی و امتیاز این نقشه آن است که تکراری نبوده و سرتاسر قالی را گل ، ساقه و برگ های داخل گلدان  و درخت می پوشاند .

فرش کاشان در گذشته  عمدتا دارای رنگ های زنده با کنتراست بالا بود، اما امروز رنگ بندی های ملایم نیز در تولیدات فرش های ماشینی کاشان مورد استفاده قرار می گیرد تا بتواند بازار  را حفظ کند و سلیقه مشتریان را به خود جلب کند.

با توجه به موارد گفته شده می توان این چنین استنباط کرد که تاریخچه تولید فرش ماشینی در کاشان  به سال ها قبل باز می گردد و بالغ بر 40 سال در این زمینه سابقه موجود و دست یافتنی از این شهر در این صنعت ثبت شده است .